Commissaris mist goede maatschappelijke antenne

De gemiddelde commissaris mist een goede antenne voor de maatschappelijke uitdagingen van onze tijd en de toekomst. Ook is hij vaak slecht op de hoogte van wat zijn organisatie nodig heeft om flexibel en weerbaar in te spelen op nieuwe markten en technologieën.

Dat schrijven Marlies de Ruyter de Wildt en Marleen Janssen Groesbeek in de publicatie ‘Voorkom toezicht met een dode hoek’. De publicatie is een samenvatting van hun verkennend onderzoek onder commissarissen naar integratie van cultuur, gedrag en reputatie in de toezichtsroutine.

De commissarissen die hebben meegedaan aan het onderzoek signaleren dat het vak van commissaris nog niet voldoende meebeweegt met de complexiteit van de samenleving en de organisaties. Dat wordt nog eens onderstreept door de recente berichtgeving over de rol van de commissarissen en de reactie daarop uit de politiek en samenleving.

‘Ik vind het verrassend dat er nog zo weinig commissarissen kennis hebben van innovatie, duurzaamheid, cultuur, gedrag en reputatie van de organisatie’, aldus een van de deelnemende commissarissen.

Uit het onderzoek blijkt ook dat ondanks de verbeteringen die de afgelopen jaren zijn geïntroduceerd in scherpere profielen, hogere eisen van de externe toezichthouder en bredere richtlijnen van de governancecodes, commissarissen worstelen met de grotere dynamiek binnen de organisaties en de manier waarop de samenleving zich mengt in discussies over cultuur, gedrag en reputaties van bedrijven.

Aandacht voor de menselijke factor

Een van de observaties van het onderzoek ‘Voorkom toezicht met een dode hoek’ is dat er naast kennis over harde zaken als financiën en risicomanagement, bij de RvC meer aandacht moet komen voor de menselijke factor. Dat stelt hogere eisen aan de werving en selectie van commissarissen, aan de raad als collectief en aan de commissaris zelf. ‘Er zou ook meer plaats moeten zijn voor consultants in RvC’s: zij zijn er op getraind om tekortkomingen in de informatie sneller te zien en daarop te handelen.’

Commissaris voor 21ste eeuw

Het verkennend onderzoek naar integratie van cultuur, gedrag en reputatie in toezichtsroutine heeft 3 overkoepelende observaties en 10 aanbevelingen voor de commissarissen en de Monitoringcommissies van governancecodes opgeleverd.

De 3 observaties zijn:

1. De samenstelling en de samenwerking van de RvC heeft grote invloed op de kwaliteit van het toezicht op soft controls;

2. Commissarissen moeten meer aandacht geven aan toezicht op cultuur, gedrag en reputatie;

3. De commissaris van de 21e eeuw is een actieve toezichthouder die vooruit kijkt.

Bovenstaande betekent dat er een belangrijke rol is weggelegd voor de voorzitter om meer aandacht te besteden aan cultuur, gedrag en reputatie en de manier waarop de RvC daar toezicht op houdt: deze soft controls moeten net als de strategie en financiën onderdeel worden van de toezichtsroutine. Daarnaast wordt de RvC geacht meer aandacht te besteden aan de observaties en meningen van de interne en externe stakeholders, zoals ook is afgesproken in verschillende governance codes.

Bouw een team

Het onderzoek laat ook zien dat de commissarissen vinden dat ze elkaar beter moeten leren kennen. Op die manier kunnen ze een betere afstemming hebben over normen en waarden en weten ze wat ze aan elkaar hebben, bijvoorbeeld in een crisissituatie. Dat betekent dat er meer tijd ingeruimd moet worden voor informele bijeenkomsten. ‘Soms is daar meer organisatie voor nodig’, aldus een van de geïnterviewde commissarissen. ‘Het betekent dat je tijd moet stoppen in andere dingen dan de formele vergaderingen. Voor het functioneren is dat goed.’

Aanleiding voor het verkennend onderzoek waren de verschillende incidenten en schandalen rond de raad van commissarissen als geheel en individuele commissarissen van de afgelopen 10 jaar. Verkennend omdat ondanks de vele en uitgebreide onderzoeken naar commissarissen en de manier waarop zij toezicht houden, er weinig literatuur te vinden is over hoe zij invulling geven aan toezicht op cultuur, gedrag en reputatie. De eerste stap was daarom uit te zoeken hoe commissarissen toezicht houden op deze aspecten voordat er aanbevelingen voor verbetering gedaan konden worden. Dát er wat moest verbeteren in toezicht op cultuur, gedrag en reputatie was een aanname op basis van eigen ervaring, literatuur en berichtgeving.

Publicatie

Het onderzoek is uitgevoerd door Marleen Janssen Groesbeek en Marlies de Ruyter de Wildt, in samenwerking met Caroline Zegers en Anniek Bakker van Deloitte. In de publicatie ‘Voorkom toezicht met een dode hoek’ leest u de resultaten en inzichten. U kunt de publicatie bestellen via het contactformulier.

Save the date

Woensdagmiddag 13 maart 2019 vindt de officiële presentatie van het onderzoek plaats bij Hogeschool Avans in Den Bosch. Als u geïnteresseerd bent in een uitnodiging, kunt u dit kenbaar maken via ons contactformulier.