Onderzoek: ‘Commissaris mist goede maatschappelijke antenne’

De gemiddelde commissaris mist een goede antenne voor de maatschappelijke uitdagingen van onze tijd en de toekomst. Ook is hij vaak slecht op de hoogte van wat zijn organisatie nodig heeft om flexibel en weerbaar in te spelen op nieuwe markten en technologie. Dat blijkt uit de publicatie ‘Voorkom toezicht met een dode hoek’, een verkennend onderzoek onder commissarissen naar integratie van cultuur, gedrag en reputatie in toezichtsroutine.

‘Ik vind het verrassend dat er nog zo weinig commissarissen kennis hebben van innovatie, duurzaamheid, cultuur, gedrag en reputatie van de organisatie’, aldus een van de commissarissen die deel heeft genomen aan het onderzoek.

Het onderzoek is uitgevoerd door Marleen Janssen Groesbeek, lector van Avans Hogeschool en Marlies de Ruyter de Wildt, directeur van adviesbureau BY Trust, in samenwerking met Caroline Zegers en Anniek Bakker van Deloitte.

De commissarissen signaleren dat het vak van commissaris nog niet voldoende mee evolueert met de complexiteit van de samenleving en de organisaties. Dat lijkt door de recente berichtgeving over de rol van de commissarissen opnieuw te worden bevestigd.

Uit het onderzoek blijkt ook dat ondanks de verbeteringen die de afgelopen jaren zijn geïntroduceerd in scherpere profielen, hogere eisen van de externe toezichthouder en bredere richtlijnen van de governancecodes, commissarissen worstelen met de grotere dynamiek binnen de organisaties en de manier waarop de samenleving zich mengt in discussies over cultuur, gedrag en reputaties van bedrijven.

Een van de observaties van het onderzoek ‘Voorkom toezicht met een dode hoek’ is dat er naast kennis over harde zaken als financiën en risicomanagement, bij de RvC meer aandacht moet komen voor de menselijke factor. Dat stelt hogere eisen aan de werving en selectie van commissarissen, aan de raad als collectief en aan de commissaris zelf. ‘Er zou ook meer plaats moeten zijn voor consultants in RvC’s: zij zijn er op getraind om tekortkomingen in de informatie sneller te zien en daarop te handelen.’

Observaties

Het verkennend onderzoek naar integratie van cultuur, gedrag en reputatie in toezichtsroutine heeft 3 overkoepelende observaties en 10 aanbevelingen voor de commissarissen en de monitoringcommissies van governancecodes opgeleverd.

De 3 observaties zijn:

• De samenstelling en de samenwerking van de RvC heeft grote invloed op de kwaliteit van het toezicht op soft controls;

• Commissarissen moeten meer aandacht geven aan toezicht op cultuur, gedrag en reputatie;

• De commissaris van de 21e eeuw is een actieve toezichthouder die vooruit kijkt.

Bovenstaande betekent dat er een belangrijke rol is weggelegd voor de voorzitter om meer aandacht te besteden aan cultuur, gedrag en reputatie en de manier waarop de RvC daar toezicht op houdt: deze soft controls moeten net als de strategie en financiën onderdeel worden van de toezichtsroutine. Daarnaast wordt de RvC geacht meer aandacht te besteden aan de observaties en meningen van de interne en externe stakeholders, zoals ook is afgesproken in verschillende governance codes. Het onderzoek laat zien dat de commissarissen vinden dat ze elkaar beter moeten leren kennen. Op die manier kunnen ze een betere afstemming hebben over normen en waarden en weten ze wat ze aan elkaar hebben, bijvoorbeeld in een crisissituatie.

Aanleiding voor het verkennend onderzoek waren de verschillende incidenten en schandalen rond de raad van commissarissen als geheel en individuele commissarissen van de afgelopen 10 jaar. Verkennend omdat ondanks de vele en uitgebreide onderzoeken naar commissarissen en de manier waarop zij toezicht houden, er weinig literatuur te vinden is over hoe zij invulling geven aan toezicht op cultuur, gedrag en reputatie. De eerste stap was daarom uit te zoeken hoe commissarissen toezicht houden op deze aspecten voordat er aanbevelingen voor verbetering gedaan konden worden. Dát er wat moest verbeteren in toezicht op cultuur, gedrag en reputatie was een aanname op basis van eigen ervaring, literatuur en berichtgeving.

Het verkennend onderzoek heeft bestaan uit literatuur-, kwantitatief en kwalitatief onderzoek. Het kwantitatieve onderzoek is een online enquête waar 64 commissarissen aan hebben deelgenomen.

Tweede en uitgebreide druk Publicatie

Marlies de Ruyter de Wildt (BY Trust) en Marleen Janssen Groesbeek (Lector Avans Hogeschool) hebben de wijze van toezicht op de soft controls ‘cultuur, gedrag en reputatie’ onderzocht. Vanuit Deloitte zijn Caroline Zegers en Anniek Bakker bij het onderzoek betrokken geweest. De eerste 250 exemplaren van de publicatie ‘Voorkom toezicht met een dode hoek’ zijn inmiddels verkocht. De tweede druk is uitgebreid met de interviews in Management Scope en Governance Update en onze blogs. Deze publicatie is hier op te vragen.

Marlies de Ruyter de Wildt

Marlies de Ruyter de Wildt, eigenaar van adviesbureau BY Trust- e-mail: marlies@bytrust.nl tel. 0653594265.

Marlies is adviseur van bestuurders op het gebied van strategische veranderingen. Zij is actief op het snijvlak van strategie, reputatie en leiderschap en is sterk in positioneringsvraagstukken, identiteit en leiderschapsontwikkeling. Marlies is oprichter en eigenaar van adviesbureau BY Trust. Daarnaast is zij voorzitter van de Raad van Toezicht van de Hersenstichting en lid Raad van Toezicht van het Bevolkingsonderzoek Zuid-West.

Marleen Janssen Groesbeek

Marleen is lector Sustainable Finance & Accounting. Het lectoraat maakt deel uit van het Expertisecentrum Sustainable Business van Avans Hogeschool. Daarnaast is zij lid raad van advies van ASN Bank en lid van het toezichthoudend bestuur van CE Delft. Zij is ook voorzitter van het bestuur van klimaatorganisatie Fossielvrij NL.
Ze is lid van het Sustainable Finance Lab. Tevens maakt ze deel uit van de werkgroep Ethiek, Cultuur en Gedrag van NBA, de beroepsorganisatie van accountants.

Contact opnemen met Marleen Janssen Groesbeek, lector Sustainable Finance and Accounting, Avans Hogeschool: - email: me.janssengroesbeek@avans.nl, tel: 0681925894.